ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΣΤΗ ΣΑΜΟ

Η Σάμος είναι ένα νησί με πολλά ενδιαφέροντα αξιοθέατα, έχουμε προσπαθήσει να συγκεντρώσουμε πληροφορίες και φωτογράφιες για τα σπουδαία αξιοθέατα άνα περιοχή ώστε να μη χάσετε τίποτα από το θαυμάσιο νησί της Σάμου.

Μη ξεχάσετε πως το κάθε χωριο της Σάμου έχει μια ιδιαίτερη ομορφια, που δεν περιγράφεται μόνο με λόγια.

Διαβαστε για τα χωριά της Σάμου, τα μοναστήρια της Σάμου, τα μουσεία της Σάμου και μη ξεχάσετε την ιστορία της Σάμου.

ΠΥΘΑΓΟΡΕΊΟ

• Το Ευπαλίνειο όρυγμα
• Ο ναός τηε Θεάς Ήρας
• Πύργος Λυκούργου
• Ο πύργος του Σαρακίνη
• Τα Ρωμαίκα λουτρα (οι θέρμες του Πυθαγορείου)
• Το Αρχαίο Υδραγωγείο

ΒΑΘΥ

• Το θέατρο του Αι Γιαννάκη
• Η Βυζαντινή εκκλησία του Αί Γιαννάκη
• Το μουσείο του Σαμιωτικού κρασιού
• Τις Μονές της Ζωοδόχου Πηγής
• Τις μονές της Αγίας ζώνης
• Η πινακοθήκη

ΜΑΡΑΘΟΚΑΜΠΟΣ

• Η σπηλιά του Πυθαγόρα
• Το μοναστήρι Κακοπέρατο

ΚΑΡΛΟΒΑΣΣΙ

• Οι καταράχτες στο Ποτάμι
• Το παλίο λεπροκομείο
• Το Γενοβέζικό κάστρο
• Ο ναός της Μεταμόρφωσης

ΠΥΡΓΟΣ

• Η σπηλιά του Τρυπιόβραχου

ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ

Τα μοναστήρια της Σάμου, είναι βυζαντινά μνημεία μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας έχουν ιστορία αιώνων. Το 1566, τέσσερα χρόνια ακριβώς από όταν σταμάτησε η περίοδος της ερήμωσης του νησιού, χτίζεται το πρώτο μοναστήρι της Σάμου, της Παναγίας του Βροντά. Η φυσική ομρφιά του νησιού, με τις πλαγιές των βουνών και των πευκόφυτων ρουμανιών, τις πηγές και τα καταπράσινα υψώματα αποτέλεσαν τις ιδανικότερες συνθήκες για την οργάνωση του μοναχικού βίου. Υπήρξαν κέντρα λειτουργικής ζωής και καλλιέργειας της ψαλτικής τέχνης, αλλά και καταφύγιο διωκόμενων κατά της περιόδους κατοχής της Σάμου από τους Τούρκους.

Ιερά μονή Παναγίας Βροντιανής ή Κοκκαριανής το αρχαιότερο μοναστήρι της Σάμου, βρίσκεται κοντά στο χωρίο Βουρλιώτες σε υψόμετρο 458m. Ανοικοδομήθηκε το 1566 στα ερείπια παλαιότερης μονήςπρος τιμήν του γεννεσίου της Θεοτόκου, από τους μοναχούς Ιάκωβο και Μακάριο. Η ονομασία “Βροντιανή” προέρχεται, είτε από το όνομα πλούσιας οικογένειας της περιοχής είτε επειδή κατά τα πρωτοβρόχια όταν γιορτάζει το μοναστήρι οι βροντές αντηχούν πολύ δυνατά. Σήμερα το μοναστήρι είναι μισοκατεστραμμένο από τη μεγάλη φωτιά του 2000 και άρχισαν οι εργασίες για την αναστήλωσή του. Εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου τηλ 2273093255

Ιερά μονή Τιμίου Σταυρού ιδρύθηκε απο τον μοναχό Νείλο τον Λατρινό. Το αρχικό κτίσμα είχε οικοδομηθεί στις αρχές του 17ου αιώνα, σύμφωνα με επιγραφή σε σταυρό που είχε τοποθετηθεί στα θεμέλια του ναού.Το καθολικό θεμελιωμένο σε μεγάλο βάθος και στερεωμένο σε ξύλινα δοκάρια πήρε τη σημερινή του μορφή το 1838. Στη κατοχή κάηκε η μισή ανατολική και όλη η νότια πτέρυγα, στη θέση των οποίων διαμορφώθηκε περιβόλι με οπωροφόρα δέντρα. Εορτάζει στις 14 Σεπτεμβρίου. Παράλληλα γιοτάζει την Γ’ Κυριακή των νηστειών, τη Μεγάλη Τετάρτη (όπου γίνεται η τελετή του ιερού νιπτήρως). Έχει στενή σχέση με το Πατριαρχείό Ιεροσολύμων γιατί μεταξύ των Ιερών Κειμηλίων της υπάρχει και τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου, το οποίο τίθεται προς προσκύνηση τηλ 2273 0 91278

Ιερά μονή Μεγάλης Παναγίας ή “των πέντε οσπιτίων”, ιδρύθηκε το 1586 από τους μοναχούς Νείλο και Διονύσιο στη νότια πλευρά της Σάμου και είναι αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου. Υπήρξε σπουδαίο κέντρο λειτουργικής ζωής και καλλιέργειας της ψαλτικής τέχνης. Κατά τη διάρκεια της μακράς Οθωμανικής δουλείας η Ιερά Μονή συνέβαλλε στη καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων, αλλά και στην επανάσταση του 1821 υπήρξε ορμητήριο των τοπικων αγωνιστών. Εορτάζει στις 23 Αυγούστου. τηλ 2273041249

Ιερά μονή Προφήτου Ηλία, βρίσκεται βορειοδυτικά κοντά στο Καρλόβασι και ιδρύθηκε από τους μοναχούς Θεόφιλο και Γρηγόριο σε έναν ήδη υπάρχοντα ναό που δωρίθηκε το 1625 και αργότερα κτίστηκε περιμετρικά το μοναστήρι. Ο Ναός είχε αξιόλογες τοιχογραφίες το 1787, μικρά τμήματα των οποίων έχουν αποκαλυφθεί σήμερα. Εορτάζει στις 20 Ιουλίου τηλ 2273032279

Ιερά Μονή Αγίας Ζώνης. Ανεγέρθηκε το 1695 από τον ιερομόναχο Μελέτιο με την βοήθεια των κατοίκων στη καταπράσινη κοιλάδα της Βλαμαρής. Στο καθολικό διασώζονται τοιχογραφίες του 17ου αιώνα. Εορτάζει στις 31 Αυγούστου. τηλ 2273027587

Ιερά μονή Ζωοδόχου Πηγής. Βρίσκεται στο βουνό Ραμπαηδόνι και στο ακρωτήριο Πράσσο σε ύψος 400 m. Από κεί φαίνεται ο επταστάδιος πορθμός, η Μυκάλη, η Έφεσος και τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ιδρύθηκε το 1756 σε πευκόφυτη περιοχή όπου άλλοτε βρισκόταν ένα παρεκκλήσιο της Ζωοδόχου πηγής. Το 1782 οικοδομήθηκε το Καθολικό. Οι θύρες του Ναού είναι φτιαγμένες από μικρά ξύλινα κομμάτια που συμβολίζουν τις 365 μέρες του χρόνου. Είναι γυναικεία μονή (4 μέλη). Εορτάζει τη Παρασκευή της Διακενησίμου μετά το Πάσχα.

Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου Παλ. Καρλοβασίου. Ιδρύθηκε το 1823 κοντά στο Παλαιό Καρλόβασι. Πρόκειται για έναν ναό μικρό και κατανυκτικό και έχει μια παλαιά εικόνα του Χριστού, μεγάλης αξίας του 18ου αιώνα. Το ναό ανακαίνισε το 1823 ο καπετάν Μανουήλ Αγγελίνας Σαμιώτης οπλαρχηγός της Επανάστασης. τηλ 2273032219

Η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος ή Νέας Ζωοδόχου Πηγής βρίσκεται στη θέση Κατραφίλι κοντά στους Μυτιληνιούς. Ιδρύθηκε το 1824 στη θέση του παλιού Ναού της Αγίας Τριάδας από τον ιερομόναχο Νεόφυτο, ο οποίος ήταν Μοναχός της Ι.Μ. Ζωοδόχου Πηγής γι αυτό ονομάστηκε και Νέα Ζωοδόχος Πηγή. Είναι το νεότερο Μαναστήρι της Σάμου. Έχει πλούσια βιβλιοθήκη. Εορτάζει τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος.

Η Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής Κακοπέρατου είναι ένα μικρό μετόχι σε μια ερημική χαράδρα, κατάφυτη από πλατάνια, πεύκα και θάμνους δυτικά των κορφών του Κέρκη, κοντά στο χωριό Κοσμαδαίοι. Όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να περπατήσουν ένα τέταρτο σ’ ένα στενό μονοπάτι για να επισκεφτούν και το περίφημο σπήλαιο του Κακοπέρατου, όπου παλιά ζούσαν ασκητές που είχαν κτίσει ένα μικρό εκκλησάκι (Κακοπερατιανής ή Πέρα Παναγίας).

Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μαραθοκάμπου είναι στις παρυφές του Μαραθοκάμπου και ιδρύθηκε το 1887 ως γυναικεία Μονή. Στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα εγκαταστάθηκαν στο Μαραθόκαμπο, Κολλυβάδες μοναχοί που έφυγαν από το Άγιο Όρος λόγω ερίδων. Από τα κυρήγματα τους μερικές γυναίκες ασπάστηκαν το μοναχισμό. πρίν το κτίριο μετατραπεί σε Μονή ήταν γηροκομείο και φιλανθρωπικό κατάστημα. Το 1996 άρχισαν εργασίες ανακαίνισής του.

Τα πανηγύρια στην Σάμο

Πανηγύρι ονομάζεται μια εορταστική εκδήλωση είτε για θρησκευτικούς είτε για εμπορικούς σκοπούςείτε για άλλους λόγους.

Πανηγύρεις ονομάζονταν πολλές εορταστικές ή αθλητικές εκδηλώσεις κατά την αρχαιότητα. Σήμερα, πανηγύρεις οργανώνονται στην Ελλάδα σε ενορίες με την ευκαιρία θρησκευτικών εορτών. Κατά τη διάρκειά τους γίνεται συνήθως η λειτουργία, περιφορά εικόνας καθώς και λειτουργία υπαίθριας αγοράς. Στο νησί της Σάμου τα περιφημά πανηγύρια συνήθως συνοδευονται με γεύμα, ποτά, τραγούδια και χορούς.

ΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΑΜΟΥ (ΒΑΘΥ)

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σάμου στεγάζεται σε δύο κτήρια: στο «Πασχάλειο Αρχαιοφυλάκειον», που είναι το παλιό μουσείο και χτίστηκε το 1912, και στο νέο μουσείο που εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 1987 και στεγάζει τη συλλογή της αρχαϊκής γλυπτικής. Στις συλλογές του μουσείου περιλαμβάνονται σημαντικά έργα της αρχαϊκής γλυπτικής, της κεραμικής, κοροπλαστικής και μικροτεχνίας, καθώς και χάλκινα, ελεφαντοστέινα και ξύλινα έργα. Από τα πιο σημαντικά εκθέματα είναι το μαρμάρινο άγαλμα ντυμένης γυναικείας μορφής, ανάθημα του Χηραμύη στην Ήρα (570/560 π.Χ.) και το σύνταγμα αγαλμάτων του γλύπτη Γενέλεω, αφιέρωμα στο Ηραίο. Αποτελείται συνολικά από έξι μορφές (πέντε γυναικείες και μία ανδρική), η μία από τις οποίες (η «Ορνίθη») βρίσκεται στο Βερολίνο (560/540 π.Χ.). Επίσης εκτίθεται πήλινος αρχαϊκός κέρνος, διακοσμημένος με μικρογραφικά αγγεία και ειδώλια του 7ου αι. π.Χ., καθώς και ελεφαντοστέινο αγαλμάτιο γονατιστού νέου (χορευτή) από στέλεχος λύρας, 7ος αι. π.Χ.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΥ

Στεγάζεται στο ισόγειο του δημαρχιακού κτηρίου του Πυθαγορείου από την πρώτη εικοσαετία του 20ού αιώνα. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το κτήριο επισκευάστηκε και το 1993 έγιναν επεμβάσεις στην ανατολική όψη του. Στεγάζει συλλογή αρχαϊκών στηλών, πορτρέτα Ρωμαίων αυτοκρατόρων και κεραμική (9ος αι. π.Χ.-2ος αι. π.Χ.). Από τα πιο σημαντικά έργα που περιλαμβάνει η Αρχαιολογική Συλλογή Πυθαγορείου είναι το μαρμάρινο καθιστό άγαλμα του Αιάκη (γύρω στο 540 π.Χ.), που βρέθηκε στο Πυθαγόρειο και στην επιγραφή του οποίου αναφέρεται ότι αφιερώθηκε στην Ήρα από τον Αιάκη, πατέρα του Πολυκράτη, από τα κέρδη που είχε από την πειρατεία, καθώς και μεγάλη μαρμάρινη μνημειακή σαρκοφάγος (β’ μισό του 6ου αι. π.Χ.) στον τύπο ναόσχημου οικοδομήματος.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΙΓΑΙΟΥ – ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΥΤΗΛΙΝΙΟΥΣ ΣΑΜΟΥ

Τα τελευταία εκατό χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί ανασκαφές στη Σάμο, οι οποίες έφεραν στην επιφάνεια συλλογές απολιθωμάτων, οι περισσότερες από τις οποίες κατέληξαν σε κάποιο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του εξωτερικού. Το 1963 έκανε ανασκαφές στη θέση Αδριανός ο καθηγητής Ιωάννης Μελέντης, τα ευρήματα των οποίων παρέμειναν για πρώτη φορά στο νησί και αποτέλεσαν τον κορμό του Παλαιοντολογικού Μουσείου Μυτιληνιών Σάμου που στεγάστηκε στο κτήριο της κοινότητας Μυτιληνιών, που ιδρύθηκε το 1967. Έκτοτε οι ανασκαφές συνεχίζονται και η συλλογή διαρκώς εμπλουτίζεται. Το 1992 ιδρύθηκε το Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Μαρίας Ζημάλη, με σκοπό τη δημιουργία σύγχρονου Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στη Σάμο, το οποίο εγκαινιάστηκε τον Αύγουστο του 1994. Τα κτήρια του Μουσείου καλύπτουν στεγασμένη έκταση 1.600 τ.μ. σε τρία επίπεδα και περιλαμβάνουν εργαστήρια, εκθετήριο, βιβλιοθήκη, γραφεία, αίθουσα διαλέξεων 100 ατόμων με σύγχρονα οπτικοακουστικά συστήματα, κυλικείο και ξενώνα. Οι λειτουργίες του Μουσείου διαιρούνται σε τρεις τομείς. Ο πρώτος, ο τομέας Έρευνας και Περιβάλλοντος, έχει αναλάβει τις ανασκαφές στη Σάμο καθώς και κάθε ερευνητική ενέργεια που σχετίζεται με την προστασία του περιβάλλοντος. Ο δεύτερος τομέας, ο Εκθεσιακός, διαθέτει πέντε τμήματα (Παλαιοντολογικό, Ορυκτών και Πετρωμάτων, Θαλάσσιας ζωής, Βοτάνων και Ζωολογικό), τα οποία υποστηρίζονται από τα αντίστοιχα εργαστήρια. Περιλαμβάνει 600 περίπου παλαιοντολογικά ευρήματα, 300 είδη ορυκτών και πετρωμάτων, 350 είδη οστράκων, 40 είδη πτηνών, 30 είδη ζώων, ερπετά της Σάμου και 3.000 βότανα της ελληνικής χλωρίδας. Τέλος, ο τομέας Εκπαίδευσης περιλαμβάνει μια πλούσια βιβλιοθήκη και μια αίθουσα διαλέξεων χωρητικότητας 100 ατόμων, με σύγχρονα μέσα οπτικοακουστικής, που καλύπτουν τις ερευνητικές δραστηριότητες του Μουσείου.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΛΟΒΑΣΟΥ

Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Καρλοβάσου λειτουργεί από το 1994 στο Καρλόβασι. Τα εκθέματά του καλύπτουν τη χρονική περίοδο από το 1870 ως το 1955 και αποτυπώνουν την καθημερινή ζωή τόσο της ακμάζουσας αστικής τάξης όσο και των αγροτικών πληθυσμών του νησιού. Ο αργαλειός, η σκάφη για το ζύμωμα και τα υφαντά συνυπάρχουν με πορσελάνες, σκαλιστούς καθρέφτες και άλλα έπιπλα, καθώς και περίτεχνες ενδυμασίες, που συμπληρώνουν την εικόνα της εποχής.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΥ

Στην περιοχή του Πυθαγορείου, στις εγκαταστάσεις του ξενοδοχείου Doryssa Bay, λειτουργεί από το 1997 το Λαογραφικό Μουσείο του Ιδρύματος Ν. Δημητρίου. Σκοπός του να δώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα της ζωής στο νησί ως το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο Μουσείο εκτίθενται τα σύνεργα των παραδοσιακών επαγγελματιών και τεχνιτών, όπως του βοσκού, του ψαρά, του τσαγκάρη, του καλαθοποιού και του μελισσοκόμου. Έχει επίσης ανασυσταθεί ένα ολόκληρο κουρείο από την περίοδο της ηγεμονίας της Σάμου, ενώ μπορεί κάποιος να δει δείγματα της αστικής ζωής του νησιού σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, όπου εκτίθενται εργόχειρα, ενδυμασίες και πολλά αντικείμενα από το αστικό σπίτι της εποχής. Στον υπαίθριο χώρο του Mουσείου έχουν διαμορφωθεί αντίγραφα εργαστηρίων με αυθεντικά εργαλεία από τα παραδοσιακά επαγγέλματα του χωριού: σιδεράδικο, αγγειοπλαστείο, εργαστήρι σακοποιού, ξυλουργείο, βαρελάδικο, χώροι επεξεργασίας του καπνού και των σταφυλιών με το πατητήρι και τον αποστακτήρα.

ΛΑΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ – ΛΑΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

Στη Σάμο γίνονται πολλά πανηγύρια κάθε χρόνο. Απαραίτητο στοιχείο του σαμιώτικου πανηγυριού είναι η παρασκευή της «γιουρτής» ή «γιορτής» ή του «κισκεκιού», ενός ειδικού φαγητού που διανέμεται στους πιστούς μετά τη λειτουργία. Σε διάφορα μέρη του νησιού γίνεται το παραδοσιακό κάψιμο του Ιούδα, καθώς και ο Κλήδονας. Το βράδυ της παραμονής του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου (24 Ιουνίου) ανάβουν στα περισσότερα χωριά φωτιές (αφανοί) με τα στεφάνια της Πρωτομαγιάς, πάνω από τις οποίες πηδούν οι νέοι της γειτονιάς. Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς τα παιδιά πηγαίνουν την «προβέντα», ένα πιάτο με βασιλόπιτα και γλυκά στους γονείς, ενώ εκείνοι τους δίνουν τη λεγόμενη «μπουπιστρίνα» δηλαδή χρήματα και γλυκά.

Η Σάμος, όπως και τα υπόλοιπα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, παρουσιάζει μεγάλη αγγειοπλαστική παράδοση, κυρίως όσον αφορά χρηστικά κεραμικά, ήδη από την Αρχαιότητα. Σήμερα, υπάρχουν μόνο δύο εργαστήρια, το ένα στο χωριό Μαυραντζαίοι και το δεύτερο στο Καρλόβασι. Η σαμιώτικη αγγειοπλαστική διακρίνεται για τις απλές φόρμες της και τη λιτότητα στη διακόσμηση. Χαρακτηριστικό είναι το άσπρο φόντο των αγγείων με τα διακοσμητικά μοτίβα. Στη Σάμο ιδιαίτερη άνθηση γνώρισε επίσης και η υφαντική.